Crisisorganisaties veiligheidsregio en GGD draaien op volle toeren tijdens coronacrisis (deel 3)

Het coronavirus COVID-19 heeft momenteel grote invloed op onze levens. De overheid en tal van andere organisaties in Nederland zijn druk met het beheersen en bestrijden van deze crisis van ongekende omvang. In onze provincie spelen Veiligheidsregio Fryslân en de daarbij ondergebrachte GGD Fryslân hierin een belangrijke rol. Maar wat is die rol nou eigenlijk precies tijdens deze crisis? Ditmaal komt crisiscoördinator GROP-team Jeannette Provoost aan het woord.

Toen begin maart de eerste gevallen van COVID-19 werden vastgesteld in onze provincie, is meteen opgeschaald naar de zogeheten GRIP 4-structuur. GRIP staat voor gecoördineerde regionale incidentenbestrijdingsprocedure. GRIP 4 wil zeggen dat de crisis gemeentegrens-overschrijdend is. Bij opschaling naar GRIP 4 wordt een regionaal beleidsteam (RBT) gevormd en krijgt de bestuursvoorzitter van de veiligheidsregio de leiding. In Fryslân is dat Sybrand Buma, de burgemeester van Leeuwarden. Binnen de GRIP-4-structuur is ook een multidisciplinair regionaal operationeel team (ROT) actief. Dat zorgt voor de operationele aansturing van de crisisorganisatie en er zijn verschillende hulpdiensten in vertegenwoordigd.

Naast GRIP ook GROP

De coronacrisis speelt zich natuurlijk vooral af op gebied van de publieke gezondheidszorg. Daarom is in deze crisis een voorname rol weggelegd voor GGD Fryslân. Net als Brandweer Fryslân en de Afdeling Crisisbeheersing is GGD Fryslân regionaal georganiseerd en ondergebracht bij Veiligheidsregio Fryslân. In tijden van crises, rampen en incidenten kan de GGD opschalen naar de GROP-structuur. GROP staat voor GGD Rampenopvangplan. GROP kan zowel los van GRIP worden ingezet als gelijktijdig met GRIP, zoals tijdens deze crisis.

Crisiscoördinator

Jeannette Provoost werkt bij GGD Fryslân als stafarts binnen regio Noord en treedt op als adviseur gezondheidsbeleid voor de gemeente Leeuwarden. Tijdens de coronacrisis geeft zij als één van de crisiscoördinatoren leiding aan het GROP-team. Zij vertelt: “We stappen over naar het werken in de GROP-structuur als in een crisissituatie de reguliere taken en verantwoordelijkheden niet meer volledig voldoen. We scheiden dan de crisiswerkzaamheden van de reguliere werkzaamheden. Het GROP-team concentreert zich op de crisis, zodat alle processen die daarvoor nodig zijn lopen en we niets over het hoofd zien. Aan de andere kant moet ook de kwaliteit van het reguliere werk worden gewaarborgd. Bij een relatief kleine crisis kan dat binnen het GROP zelf worden geregeld, maar in de huidige grote crisis is er een speciale werkgroep die voor die continuïteit zorgt.”

Crisisteam

In het crisisteam GROP Corona zitten naast de crisiscoördinator diverse procesleiders. Welke dat zijn, is afhankelijk van het soort crisis. In dit geval is de procesleider van de afdeling Infectieziektebestrijding essentieel. Daarnaast gaat het om procesleiders vanuit Communicatie, Personeelszaken en Facilitair Beheer, een liaison van de GHOR en twee ondersteuners. Incidenteel schuift ook een procesleider Psychosociale Hulpverlening aan bij de dagelijkse overleggen, vanwege de hoge druk waaronder de GGD-medewerkers hun werk moeten doen en om op dit vlak maatschappelijke ondersteuning te bieden. Vanwege de omvang en de duur van deze crisis werken meerdere teamleden in tweetallen in dezelfde functie.

Eind januari al begonnen

“Hoewel we bij de GGD sinds de eerste bekende gevallen van corona in Fryslân – in de tweede week van maart – in de GROP-structuur werken, zijn we eind januari al begonnen met voorbereidingen op de mogelijke komst van het virus naar onze provincie. Ook zijn we al eerder begonnen met het testen van verdachte gevallen”, aldus crisiscoördinator Provoost. “Ook wij werken via de BOB-structuur in onze overleggen. In het begin was er ontzettend veel te doen en te organiseren. Na verloop van tijd zijn we meer gestructureerd gaan werken in wat je inmiddels een ‘reguliere crisisstructuur’ zou kunnen noemen. Besluiten die in Den Haag worden genomen betekenen vaak dat wij op korte termijn allerlei concrete acties in gang moeten zetten. Denk bijvoorbeeld aan opdrachten vanuit het ministerie van VWS [Volksgezondheid, Welzijn en Sport] om een zorghotel te realiseren of om het aantal tests op te voeren.”

Opschalen

Binnen de GROP-structuur is het ook mogelijk om op te schalen waar nodig. De hoeveelheid werk bij de afdeling Infectieziektebestrijding is tijdens deze crisis enorm toegenomen. Dat komt voor een belangrijk deel door het afnemen van grote hoeveelheden monsters bij mogelijke coronapatiënten tijdens huisbezoeken of op aparte testlocaties. Maar bijvoorbeeld ook door het dagelijks registeren en rapporteren van het aantal gevallen en het voorlichten van het publiek. Voor dat laatste is onder meer een apart callcenter ingericht, waar inwoners van Fryslân terecht kunnen met corona-gerelateerde vragen. Om al dit werk over een lange periode te kunnen doen, is de capaciteit van de afdeling in relatief korte tijd fors uitgebreid. Provoost: “Normaal werken er bij Infectieziektebestrijding rond een dozijn artsen en verpleegkundigen, nu zijn dat tachtig tot honderd mensen! Die komen deels uit andere onderdelen van de GGD, waaronder artsen, verpleegkundigen en doktersassistentes van de jeugdgezondheidszorg, reizigersvaccinaties, SOA-Sense en technische hygiënezorg. Maar we hebben nu ook externe mensen aan het werk en er is zelfs een aantal gepensioneerde artsen voor teruggekomen. We hebben tijdens eerdere crises ook wel moeten opschalen – bijvoorbeeld tijdens de Mexicaanse grieppandemie in 2009 – maar dat was niet zo grootschalig en langdurig als nu. Als een crisis een paar weken duurt vraagt het minder van onze mensen dan nu. Dit duurt veel langer en dus wordt het meer een uitputtingsslag. Ook daarom is die opschaling zo belangrijk.”

Afstemming

In tegenstelling tot de GRIP-structuur, waarin heel nadrukkelijk multidisciplinair wordt gewerkt, is het GROP-crisisteam een monodisciplinair team van de GGD. Dat zie je terug in de aansturing en besluitvorming. “Ook in de crisisorganisatie is Directeur Publieke Gezondheid Margreet de Graaf verantwoordelijk voor de GGD-processen. Als crisiscoördinator heb ik dan ook veelvuldig contact met haar. Voor kwesties met een bestuurlijke component is zij ook mijn verbinding met het RBT, omdat zij daar ook in zit. Ook heb ik samen met de procesleider Infectieziektebestrijding dagelijks afstemming met de algemeen commandant geneeskundige zorg van de GHOR [geneeskundige hulpverleningsorganisatie in de regio], waarmee ook meteen de link naar het ROT en dus eventuele afstemming met andere crisispartners is gewaarborgd”, aldus Jeannette Provoost. De contacten met onder meer ziekenhuizen, laboratoria en diverse overlegorganen in de zorg verlopen via de GHOR. De afdeling Infectieziektebestrijding van de GGD staat in direct contact met de huisartsen.

Nuchtere Friezen

Kijkend naar hoe het coronavirus zich ontwikkelt in onze provincie zegt Provoost: “Wij lopen achter op het zuiden, daardoor zijn de maatregelen bij ons relatief vroeg gekomen en dus effectiever. En de voorjaarsvakantie viel in het Noorden vroeger: het coronavirus was toen in Italië en Oostenrijk nog minder wijdverspreid, dus kwamen er minder Friezen mee terug. Ook omdat hier geen carnaval werd gevierd kreeg het virus minder kans zich te verspreiden. Wat ook helpt is dat de bevolkingsdichtheid hier natuurlijk veel lager is dan in sommige andere delen van het land. Bovendien zijn Friezen meestal nuchter, ze houden zich doorgaans goed aan de maatregelen. Dat alles bij elkaar zorgt er hopelijk voor dat het effect van de pandemie bij ons in verhouding beperkt blijft. Daarom is het ook belangrijk dat we de getroffen maatregelen vooral langzaam gaan afbouwen en niet weer in één keer gaan doen wat we deden. Dan zitten we zo weer met een piek en kan het alsnog misgaan.” Om eraan toe te voegen: “In deze situatie zie je gelukkig dat mensen wat meer dan anders op elkaar letten en voor elkaar zorgen. Laten we dat na deze crisis ook vooral blijven doen!”

Dit is het derde van drie artikelen over de crisisorganisatie van Veiligheidsregio Fryslân en GGD Fryslân. Eerder verschenen de interviews met operationeel leider van het ROT Henk Verbunt en leider Team Bevolkingszorg Ronald Dijksterhuis.